Japon

---

Japoniar inperioa

Japonia mendebaldera zabaltzen hasi zenean bere materia primak edukitzeko beharra ugaritu egin zuen. Gaitera nacionalismo japoniarra areagotu egin zen Mikado irudiaren inguruan. Hau chinaren aurkako borroka piztu zuen 1894an, eta errusiaren aurka 1905ean, non Sajalin irlaren kontrola lortu baitzuten. XX. Mendea heltzean, japonia bere economía ireki zuenean baino askos industrializatuagoa zegoen, bere hazkundea mende batean baino gutxiagoan bikoiztuz.

Lehenengo munduko gerran japonia Triple Ententeren bandoan borrokatu zuen eta militarki Oceaníako irlak okupatu zituen, zeintzuk alemaniarenak ziren baina bakea zinatuta geratu zirenak Irla hauek japonia inperio ozeanikoa bihurtu nahi zituen. Horretarako Manchuria inbaditu zuten, Manchukuo sortuz, gero China inbaditzera pasatzeko 1937an. Zabalkuntza hau ez zetorren bat Estatu batuetako interesekin, horregaitik herrialde hauen erlazioa amaitu zen. 1941an japoniarrak Estatu Batuarren Peral Harborren portua erasotu zuten, horrela bigarren munduko gerra eratuz, non japoniarrak galtzen atera ziren eta Hiroshima eta Nagasaki hiriak hondaturik geratu ziren bonba atomikoen eraginez.

Japoniar inperioaren ondorengoa

1947an konstituzio liberala ezarri zen, baina Mikado jarraitu zuen japoniar nazionalen símbolo moduan. Bakea ofizialki 1951an zinatu egin zen, eta urte horretan amaitu egin zen Estatu Batuetako okupazio militarra. Orduan japonia izugarrizko esfortzua egin zuen bere ekonomia berrizteko. Horrela lostu zuen japonia tecnologíaren hornitzaile izugarria, eta planetako potentzia ekonomikoetako bat bihurtu ziren.

2005 eta 2006 urteetan japonia indarra hartzen zegoen ONUren segurtasun kontseiluan, baina China – bere kideetako bat-  candidatura honi uko egin zion arrazoi historikoak direla eta. Horretas aparte planteatu zen japonia bere konstituzioa aldatu behar duela gerrazale ez den batera, ipar amerikako okupazioa ekarri zuenaren arrazoia izan zena bigarren munduko gerraren ostean.

 Gazteak oso iraultza gogorra jasan dute eskola, familia eta heziketa kodioaren presioagaitik, oso zorrotza. Horregaitik askok mendebaldeko kulturako gazteak imitatzen dituzte eta bere itxura mangaren eta animaren antzekoa izatea nahi dute. Horregaitik mendebaldeko cultura asko influenziatu du gaztaro japoniarra 1990. urtetik..

Pertsona nagusiak oso tradizionalak dira eta oso zorrotz daramate familiari eta lanari errespetua izatearen kodigoa. Hauek dira arrazoi batzuk gaztaroa horrelako iraultza pizteko. Baina esan beharra dago iraultza hau soilik %5-10 bakarrik dela, besteek kultura tradizionala errespetatu eta miretsi egiten dutelako.

 Herrialde industrializatuetan bakarra da heriotz zigorra mantentzen duena. Gaitera berriz ere jarri da capital zigorra eta 2007an 9 gizon urkatu zituzten.^[]

 Japonian erlijio nagusiak ordenean honako hauek dira: Budismoa, Sintoismoa eta Kristautasuna.

Japoniar gehienak oso toleranteak dira sinismen erlijiosoetan. Askotan ikusten dira japoniar askok ateoak direla esaten dutena baina espainol askok baino errespetu hadiagoa diotena erlijioari, edo hainbat erlijio praktikatzen dituztela batera etc. Adibidez batzutan ikus dezakegu japoniar batek, ez duena inolako erlaziorik erlijio kristauarekin, katedral espaniar baten aurrean belaunikatzea eta otoitz egiten hastea. Zergatik egiten duen galdetuz gero, erantzuna  bertan zerbait berezia sentitzen duela eta norbaiten presentzia sentitzen duela izando da. Gehienok turismo bezala ikusten ditugu horrelako eraikinak, fatxada eta dekorazioa soilik begiratuz, baina hauek, japoniarrak, gauza sinbolikoak ikusten dituzte, jainkoaren etxea ikusten dute.

Japoniarren tolerantzia erlijio desberdinengan izan daiteke sintoismoaren izaera politeista eta jainko ugari maitatzeagatik.

Bertan egiten diren jaiotza eta ezkontza gehienak sintoistak izaten dira, eta bestalde hileak budistak.

 Sumoa herrialde honeko kirol tradizionala dela esaten da, espektakulu gehien duena baita japonian. Judo, karate eta kenda bezalako arte martzialak ere ikusle asko daukate  eta gehien praktikatzen direnetarikoak dira. Meiji berrezartu eta gero, mendebaldeko hainbat kirol praktikatzen hasi ziren japonian eta heziketa sisteman ezartzen hasi ziren. Japoniako béisbol liga profezionala herrialdeko kiroletatik populatuenetarikoa egin da. 2006an lehen titulu mundial irabazi zuen

1992an futoleko liga profezionala jarri zen, eta baita jarraitzaile asko ekarri zituena atzetik. Japoniako futbol selekzioa Asiako onenetarikoa da, hirutan irabazi baitu Asiako futbol kopa

Golfa ere oso popularra da, automobilismoa eta formula Nipón bezala. 1997an Hondari esker bete egin zen Twin Ring Motegi, IndyCar lazterketak japoniara eramateko.

Joku Olinpikoetan japonia izan duen partaidetzerik onena 2004an izan zen, non 37 medaila irabazi baitzituen. Pekineko joku olinpikoetan oso aktuazio ona izan zuen, 9 urreekin, zilarrezko 6 eta brontzezko 10 lortuz, horrela klasifikazio orokorrean zortzigarrena geratuz, txina, estatu batuak, erresuma batua, alemania, Austria eta korearen ondoren geratuz.

 Japonian bi motatako janzkera aurki ditzakegu: tradizionala eta modernoa. Janzkera tradizionalean kimonoa nagusi da, emakumeengandik, umeengandik eta gizonezkoengandik oso prenda luzea eta nabarmena erabilia. Japoniarrengandik erabilia den beste prenda bat yukata dugu. Hau kimono txikia da, normalean udan erabiltzen dutena. Hakama zeremonietan erabiltzen duten arropa da. Jinbei gizoneskoek erabiltzen duten prenda txikia da, hau pijamaren funtzioa egiten du. Eta junihitoe kimonoaren oso antzeko prenda da, baina emakume nobleek soilik erabiltzen dute.

Uhal eta faja tradizionalen artean, obi daukagu, kimonoarekin, hakamarekin eta yukatarekin erabiltzen direnak. Oinetako tradizionalak, tabi eta jira-tabi dira. Zori sandaliak moduan erabiliak dira. Geta eskalapoi baten antzera erabiltzen da. Eta azkenik Warajia monje budistek erabiltzen dituzten sandaliak dira.  

Janzkera modernoan tendentzia batzuk ikus ditzazkegu, adibidez ganguro. Hau emakumezkoen moda bat da, eta diseinugile baten arropak erabiltzean datza,  azala brontzeaturik izatea eta gainerako gehiegi erabiltzea. Japonian dagoen beste moda bat lolita da. Hau victorearen moda infantilean oinarriturik dago Rococo elementuekin eta subcultura gótico, punk etc.ren deribazioak izan disuena. Eskolen uniformeak gazte janzkeran oinarriturik daude, eta hauek asko ikus ditzazkegu komunikabideetan. Japoniak hasi den beste era moderno bat cosplay da. Moda hau japoniar komunikabideetan agertzen den pertsonai famatu batez mozorrotzean datza.

 

 Kimonoa

 

Kimonoaren esanahia “janzteko gauza” da, eta japoniako janzkera tipikoa da. Oso tunikaa luze batez osaturik dago eta tolestura partikularrak izaten ditu. Arropa hau bai emakumeak eta bai gizonezkoak eramaten dute, eta baita umeak egun berezietan. Orain dela 50 urte kimonoa zegoen janzkera bakarra zen, eta nahiz eta orain ohiturak aldatu eta mendebaldeko janzkera eraman, zeremonietan eta egun berezietan ezin bestekoa da kimonoaren erabilera. Kimonoa pieza bakar batek osatzen du eta gorputz bakoitzari moldatzen da. Ezkerreko partea eskumako partearen gainean jartzen da, hilketetan izan ezik, non eskumakoa ezkerrekoaren gainean jartzen da. Ondoren obi deituriko faja zabal bat jartzen da korapilo batekin eutsita.    

 

Estiloa erabiliko duen pertsonaren sexuaren menpe dago. Emakumezkoentzat eginiko kimonoak estilizatuagoak izaten dira estatuz sozial, zibil etc.ren arabera. Hauek artesanalak izaten dira, eta hauen hornikuntza hainbat hilabete iraun dezake. Kimonoak kalitate oneneko zetaz egingo dira

Hasiera batean kimonoak ez zeuden zeta naturalaz eginak, baina japonia chinaren culturaren influentziak jasan zituenean hasi ziren kimonoaren balioa altzatzen. Tokugawaren aldia karakterizatu egin zen kimonoa bere luxu eta dekorazio maximota heldu zelako.

 Kimono mota asko daude, eta horrelakoak izan daitezke:

Emakumezkoenak:  Lehenengo aipatu behar duguna Furisodea da (hauek ezkongabekoentzat izaten dira, kolore biziekin, manga laburrekin eta gorputz osokoak). Gero Homongia dago ( oso aberatsa bordatuetan, eta kasu formaletan eta informaletan erabiltzen da). Iromugia ( oso comuna gazteen artean, egoera semi-informalean). Mochigia (neurrizkoa, manga laburrak). Mofuku ( beltz kolorekoa, hiletentzako, fondo zuriarekin). Tomesode ( beltz kolorekoa, emakume ezkonduentzako egoera formaletan). Eta azkenik Tsukesage ( ez dauka ezkuturik, eta egoera semi-informaletan erabiltzen da)   

Gizonezkoak: Hauen kimonoak bi pieza desberdin osatzen dute, Hakama ( praka zabalekin, 7 tolesturekin zeintzu bertute bakoitzak erakusten dute) eta gero Haoria dago ( kordoi bat duen saku handia)

Udarako kimonoa:  Kotoizkoak dira, udan erabiltzen dira eta Yukata izenarekin ezagutzen da.